دریافت مالیات یکی از گزینه‌هایی است که به دولت در تامین مالی جهت اداره کشور کمک زیادی می‌کند، بخصوص پس از شدت گرفتن تحریم‌های نفتی در قبال دولت و کاهش درآمدهای اقتصادی کشور بسیار کمک‌کننده است. یکی از مالیات‌هایی که بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفته است، مالیات بر عایدی سرمایه است که در سال 1399 به مجلس ارائه شد و تصویب مالیات بر عایدی سرمایه در تاریخ 5/3/1400 انجام شد. از این رو در این مقاله از وب‌سایت تودی ضمن پاسخ به این سوال که مالیات بر عایدی چیست؟ به بررسی انواع آن پرداخته و به این موضوع می‌پردازیم که مالیات بر عایدی سرمایه به چه کسانی تعلق می‌گیرد.
منظور از مالیات بر عایدی چیست؟
مالیات بر عایدی سرمایه یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که به سود حاصل از انتقال دارایی‌های غیر مولد تعلق می گیرد و در واقع مالکان آن دارایی‌ها چیزی به ارزش‌های آن اضافه نکرده‌اند. از طرفی کارشناسان بر این باورند که باید تاثیر تورم را از قیمت خرید و فروش کم کرد چون تورم موجب افزایش قیمت دارایی‌ها میشود. به طور کلی مالیات بر عایدی سرمایه به دلیل سود حاصل از فروش سرمایه خود بدست می‌آورند پرداخت میشود. برای درک بهتر مالیات بر عایدی مثالی ارائه شده است، در نظر بگیرید سال‌ها قبل مسکن را به قیمت 100 میلیون خریداری کرده‌اید و اکنون قیمت همان مسکن 800 میلیون شده است. در نتیجه مبلغ عایدی از این مسکن معادل 700 میلیون تومان شده است که لازم است مالیات بر عایدی سرمایه را پرداخت کند.
بررسی قوانین مالیات بر عایدی سرمایه
لایحه مالیات بر عایدی سرمایه با نرخ صفر تا 40 درصد با در نظر گرفتن نگهداری ملک یا کالاهای مزبور در مدت زمان مشخص شده تعیین می شود. متن قانون مالیات بر عایدی سرمایه در سال 1399 مطرح شد که با توجه به مابه تفاوت قیمت خرید و فروش دارایی فرد موظف به پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه است. در لایحه مالیات بر عایدی سرمایه ابهاماتی وجود دارد که برخی از آنها شامل اینکه آیا تورم بر نرخ محاسبه عایدی در نظر گرفته میشود؟ یا اینکه مالیات برعایدی رمز ارزها چقدر است؟ با توجه به اینکه نوسانات بازار ارز عرصه را برای دلالان فراهم کرده تا بدون داشتن اثر مولد اقتصادی اقدام به خرید وفروش دارایی‌های مختلف در مدت زمان کوتاهی می‌کنند. اما قانون مالیات بر عایدی این چنین فعالیت‌هایی را کاهش داده و از التهابات بازار می‌کاهد.
از مزایای قانون مالیات بر عایدی سرمایه طرح یکپارچه این است قشر سرمایه‌دار جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با اجرایی شدن آن فاصله طبقانی نیز کاهش می‌یابد و انتظار می‌رود که با مهار تورم بخشی از فساد و فرار مالیاتی نیز کاهش یابد. البته از معایب این طرح مالیاتی عدم پیش‌بینی تاثیر تورم است. با توجه به اینکه اقتصاد ایران با تورم بالایی مواجه میشود و قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد، با دریافت مالیات بر عایدی سرمایه بدون در نظر گرفتن تغییر تورم، قدرت خرید مردم و شانس آنها برای تبدیل دارایی‌ها کاهش می یابد. از طرفی قانون مالیات بر عایدی مواردی همچون استهلاک، هزینه نگهداری و … را در نظر نگرفته است که این هزینه ها باید از قبل از دریافت مالیات از آن کسر شود.
مالیات بر عایدی سرمایه به چه دارایی‌هایی تعلق می‌گیرد؟
با اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه موضوع مهم دیگر این است که چه کسانی مشمول مالیات بر عایدی می‌شوند؟ براساس ماده 12 قانون مالیات بر عایدی سرمایه که به قانون مالیات‌های مستقیم الحاق شده است همه افرادی غیر تجاری را در قبال انتقال دارایی‌های مشخص شده در این قانون در همه نقاط کشور از جمله مناطق آزاد تجاری – صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی را شامل میشود. به طور کلی دارایی های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه شامل املاک یا انواع کاربری، انواع وسایل نقلیه، انواع طلا و نقره و جواهرآلات، انواع ارز و رمز ارز و مسکوکات دارایی‌هایی است که مالیات بر عایدی برای آنها وضع شده است میشود که در ادامه به بررسی هر یک از آنها پرداخته‌ایم.
مالیات بر عایدی مسکن
طرح مالیات بر عایدی مسکن یکی از حوزه‌های اصلی مالیات بر عایدی است مواقعی که یک ملک مسکونی یا غیرمسکونی خریداری میشود و سپس به فروش می‌رسد برای سود حاصل از فروش ملک مالیات در نظر گرفته میشود. براساس جدول مالیات بر عایدی سرمایه چنانچه فاصله بین خرید و فروش ملک مسکونی یا غیرمسکونی کوتاه تر از زمان مشخص شود مالیات بر عایدی مسکن به آن تعلق می‌گیرد. به این دلیل که فرد صاحب ملک فعالیت غیر مولد انجام می‌دهد و از آن سود کسب کرده است.
میزان مالیات بر عایدی سرمایه در بازار مسکن چقدر است؟
که بر طبق قانون اگر شخصی ملکی را زیر یک سال نگهداری کند؛ 60 درصد مالیات بر عایدی مسکن (به اندازه مابه التفاوت سود خرید و فروش) تعیین میشود که با نگهداری مسکن بیش از 5 سال این مالیات بر عایدی مسکن به 5 درصد می‌رسد.
مالیات بر عایدی خودرو
مالیات بر عایدی خودرو نوع دیگری از مالیات است که در جهت انتقال و خرید و فروش ماشین از فروشندگان دریافت میشود. با توجه به این نوع مالیات، فقط برای فروش و انتقال خودروهای مازاد بر مصرف به فروشنده و خریدار اعمال میشود. معافیت مالیات بر عایدی سرمایه خودرو نیز شامل خودروهای مصرفی تا یک خودرو برای مصرف و بیع و انتقال آن میشود.
میزان مالیات بر عایدی سرمایه خودرو چقدر است؟
در این بخش به این موضوع می پردازیم که مالیات بر عایدی خودرو شامل چه کسانی میشود؟ و مالیات بر عایدی سرمایه خودرو چقدر است؟ نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه خودرو براساس قانون مالیات بر عایدی به این صورت است که نگهداری خودرو به مدت کمتر از یک سال شامل 30 درصد مالیات بر عایدی میشود. همچنین اگر خودرو بیشتر از سه سال نگهداری شود به آن مالیات بر عایدی تعلق نمی‌گیرد. براساس آخرین اخبار مالیات بر عایدی سرمایه خودرو به تعداد اعضای خانواده تا چهار خودور معافیت مالیاتی تعلق می‌گیرد و با بیشتر شدن تعداد خودروها مالیات بر عایدی خودرو شامل مالک خودرو میشود.
مالیات بر عایدی طلا و ارز
مالیات برای طلا و جواهرات نیز قوانین مشخصی را تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه طلا و مالیات بر عایدی سکه در نظر گرفته است. خرید و فروش طلا از جمله مشاغل با سود بالا است که موجب ایجاد تقاضای کاذب در بازار برای خرید و فروش طلا شده و موجب حباب در بازار میشود. همچنین بازار طلا و ارز و سکه سود زیادی را به سرمایه‌گذاران نصیب می‌کند از این رو مالیات بر عایدی سرمایه طلا و مالیات بر عایدی سرمایه بورس در نظر گرفته میشود.
میزان مالیات برعایدی ارز و طلا
براساس قانون مالیات بر عایدی با نگهداری طلا و ارز به مدت کمتر از یک سال در بازار، مالیات 30 درصدی به آن در نظر گرفته میشود و با نگهداری طلا و ارز تا دو سال میزان مالیات 20 درصد و با بیش از 2 سال 10 درصد مالیات تعیین میشود. در خصوص طلا به این نکته باید اشاره کرد که افراد بالای 18 سال به اندازه فروش دویست گرم طلای 18 عیار از پرداخت مالیات بر عایدی معاف می‌شوند.
مالیات بر عایدی زمین
مالیات بر عایدی زمین براساس قانون مالیات از همه اشخاص حقیقی و حقوقی که مالک زمین هستند میشود. اهمیتی ندارد که فرد زمین را خریده باشد یا به صورت حبه یا وکالتی مالک آن باشد. در صورتی که مالکیت زمین را در مدت کمتر از سه سال به شخص دیگر انتقال دهد مشمول مالیات بر عایدی زمین خواهد شد.
میزان مالیات برعایدی زمین
به طور کلی مالیات بر عایدی زمین در صورتی که از خرید آن یک سال گذشته باشد به میزان 60 درصد مابه التفاوت قیمت خرید و فروش به آن مالیات تعیین میشود. در صورت فروش زمین بین یک تا دو سال از تملک آن، به نرخ 40 درصد مابه التفاوت قیمت خرید و فروش آن مالیات تعیین میشود. پس از سه سال نیز نرخ مالیات به 20 درصد کاهش پیدا می‌کند.
جدول مالیات بر عایدی سرمایه
در این بخش در قالب جدول مالیات بر عایدی سرمایه به بررسی مالیات انواع سرمایه‌ها پرداخته‌ایم:
| نوع سرمایه | نرخ مالیات نگهداری به مدت 1سال | نرخ مالیات نگهداری به مدت 2 سال (بین 1 تا 2 سال) | نرخ مالیات نگهداری به مدت 3 سال | نرخ مالیات نگهداری به مدت 4 سال | نرخ مالیات نگهداری به مدت 5 سال |
| ملک | 60درصد | 40درصد | 20 درصد | 10 درصد | 5 درصد |
| خودرو | 30درصد | 20درصد | 10 درصد | معاف | |
| طلا | 30درصد | 20درصد | 10درصد | ——– | |
معافیت مالیات بر عایدی سرمایه
معافیت مالیات بر عایدی سرمایه، به معنای تعلق نگرفتن مالیات بر درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری است. معافیت مالیاتی بر عایدی سرمایه می‌تواند به صورت کامل یا جزئی باشد. در صورتی که معافیت مالیاتی به صورت کامل باشد، درآمدهای سرمایه‌ای مشمول هیچگونه مالیات نمی‌شوند و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری به صورت خالص در اختیار سرمایه‌گذار باقی می‌ماند. براساس قانون مالیات بر عایدی سرمایه مواردی که در ادامه به آنها اشاره شده است شامل معافیت از مالیات خواهند شد:
- اولین انتقال یا فروش ملک یا زمین قبل از اجرای این قانون به مدت دو سال پس از اجرای این قانون از مالیات معاف است.
- انتقال آخرین واحد مسکونی تحت مالکیت شخص بالای 18 سال
- انتقال املاک نوساز براساس ماده 77 قانون مالیات مستقیم
- انتقال سرمایه به والدین، همسر یا فرزندان به صورت وکالتی
- انتقال سرمایه بر مبنای وصیت یا ارث
- اولین خودروی تحت تملک فرد بالای 18 سال
- سرمایه و دارایی‌های اشخاص براساس ماده 2 قانون مالیات های مستقیم
- دارایی‌های واگذار شده منقول یا غیرمنقول تحت عنوان مهریه یا جهیزیه
نرخ مالیات بر عایدی سرمایه چقدر است؟ نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه
مالیات بر عایدی سرمایه به نوعی سود ناشی از انتقال دارایی‌های غیرمولد تعلق می‌گیرد براساس میزان سود ناشی از فروش دارایی‌ها محاسبه میشود. نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه براساس میزان سود حاصل از فروش سرمایه در کشورهای مختلف به طور متفاوتی تعیین میشود. در حال حاضر براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه، میزان مالیات تعیین شده در خصوص ملک به این صورت است که اگر ملک به مدت کمتر از یک سال نگهداری شود شامل 40 درصد مالیات خواهد شد. چنانچه نگهداری املاک بیش از یک سال باشد به ازای هر سال نگهداری ملک سه درصد از نرخ مالیات کاسته شده و تا دوازدهمین سال به بعد نیز نرخ ثابت 4 درصد برای مالیات بر عایدی سرمایه تعیین شده است.
در خصوص مالیات بر عایدی خودرو، براساس آخرین اخبار مالیات بر عایدی سرمایه چنانچه نگهداری خودرو کمتر از یک سال باشد، به اندازه 30 درصد مالیات بر عایدی به آن تعلق می‌گیرد و در صورت نگهداری خودرو بیش از یک سال به ازای هر سال، 10 درصد از این نرخ کاسته شده و از سال چهارم به بعد با نرخ صفر درصد مالیات برای آن محاسبه میشود. برای سایر سرمایه و دارایی اشخاص از جمله طلا، جواهر و ارز نیز مالیات برای دارایی‌های کمتر از یک سال به نرخ 30 درصد تعریف میشود و در ازای نگهداری به میزان بیش از یک تا دو سال به میزان 20 درصد و در حالت آخر برای دارایی‌های نگهداری شده در بیش از دو سال به نرخ 10 درصد مالیات بر عایدی سرمایه تعلق می‌گیرد.
مالیات بر عایدی سرمایه چه زمانی اجرایی میشود؟
زمان اجرای مالیات بر عایدی سرمایه براساس قانون مالیات بر عایدی مدت زمان شش ماهه تعیین شده است، به این معنی که قانون 6 ماه فرصت دارد تا تبصره‌های این طرح مالیاتی را تصویب کند. بر مبنای ماده هشت قانون مالیات بر عایدی بعد از تاریخ لازم الاجرا بودن این طرح نهایتا تا 20 ماه فرصت برای اجرا و تکمیل آن وجود دارد. در واقع روند اجرایی شدن و زمان اجرای مالیات بر عایدی سرمایه حداکثر 20 ماه طول خواهد کشید و چه بسا زودتر از این زمان نیز اجرایی شود.
مقایسه مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده
اکثر افراد طرح مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده با هم اشتباه می‌گیرند. اما با وجود نقاط تشابه این دو مالیات، تفاوت‌های زیادی نیز بین اینها وجود دارد. مالیات بر عایدی سرمایه به اموال غیرمولد تعلق می‌گیرد. بر مبنای قانون مالیات مستقیم امپول به دو دسته اموال مولد و غیرمولد تقسیم‌بندی می‌شوند. اموال غیرمولد به سرمایه‌هایی که در بازه زمانی خرید و فروش آن مالکیت آن را داشته و به ارزش آن افزوده نشده است و تغییری در قیمت خرید و فروش ایجاد نمی‌شود. اما اموال مولد به اموالی اشاره دارد که در بازه زمانی خرید و فروش آن به دارایی افراد ارزش افزوده تعلق می‌گیرد و یا به نوعی ارزش دارایی به دست مالک افزایش می‌یابد. به طور کلی می‌توان تفاوت اصلی مالیات بر عایدی سرمایه با مالیات بر ارزش افزوده را در این دانست که مالیات بر ارزش افزوده به اموال مولد تعلق می‌گیرد، در حالی که اموال غیر مولد شامل این ماده نمی‌شوند.
سوالات متداول
تفاوت مالیات بر دارایی و مالیات بر عایدی سرمایه در چیست؟
تفاوت اصلی مالیات بر دارایی و مالیات بر عایدی سرمایه در این است که مالیات بر ارزش افزوده ناشی از ارزش افزوده سرمایه و دارایی‌های افراد است؛ اما مالیات بر عایدی نوعی از مالیات مستقیم است که از اموال غیر مولد دریافت میشود.
انواع مالیات بر عایدی سرمایه کدامند؟
طرح مالیات بر عایدی سرمایه شامل دارایی‌های غیر مولد از جمله مسکن، زمین، خودرو، طلا و جواهرات، ارز و رمز ارز میشود.
جمع‌بندی
در این مقاله از وب‌سایت تودی به بررسی مالیات بر عایدی سرمایه پرداختیم. همانطور که پیش از این بیان شد مالیات بر عایدی سرمایه در ازای اموال غیرمولد افراد و برای جلوگیری از التهاب در بازار یا فساد و سوداگری سرمایه‌داران به آنها تعلق می‌گیرد. بنابراین طرح مالیات بر عایدی سرمایه با ایجاد تعادل در بازار، موجب واقعی‌تر شدن قیمت‌ها و رشد منطقی آن میشود و افراد را به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مولد تشویق می‌کند که در نتیجه موجب رونق تولید در کشور خواهد شد.
